Architektura i codzienność pod okupacją niemiecką w Kraju Warty ( Warthegau ). To zawartość wystawy pod tytułem Iluzje Wszechwładzy, którą można oglądać w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Miejsce ekspozycji tej wystawy jest szczególne, to dawny zamek cesarski, jeden z przykładów wizji, które panowały w ówczesnych dążeniach totalitarnej władzy.
Wystawa czynna będzie do 9.02.2025.
Eksponaty pozyskane z blisko 40 muzeów i archiwów pokazują jak germanizacja terenów podbitych przez Rzeszę Niemiecką przejawiała się w architekturze i w życiu codziennym. Historyczne wnętrza dawnego Zamku Cesarskiego i wprowadzona w ich przestrzeń sztuka współczesna odgrywają także ważną rolę w tej opowieści. Kuratorką wystawy jest historyczka sztuki, Aleksandra Paradowska.
Centrum Kultury ZAMEK nie bez powodu podejmuje temat konsekwencji okupacji niemieckiej – siedziba instytucji, dawny Zamek Cesarski, został przebudowany w czasie wojny zgodnie z wytycznymi władz nazistowskich. To w Zamku rezydował namiestnik Rzeszy Arthur Greiser, który realizował plany stworzenia wzorcowego okręgu, mającego być przykładem dla kolejnych podbitych terenów. Wnętrza Zamku, który miał stać się jedną z siedzib Adolfa Hitlera, odzwierciedlają dążenia okupantów do totalnej kontroli nad opanowanym terenem. Opowieść na ten temat rozpoczyna się w Sali Wystaw i prowadzi poprzez pokoje historyczne, by zakończyć się współczesną wypowiedzią artystyczną w Sali Kominkowej. Ślady okupacji w architekturze i przedmiotach codziennego użytku.
Wystawę otwiera symboliczne zestawienie zniszczonych przez Niemców budynków z nazistowską mapą Warthegau – Kraju Warty, którego stolicą był Poznań. Ekspozycja prezentuje liczne obiekty – plany, fotografie, mapy, dzieła sztuki oraz przedmioty codziennego użytku, które przedstawiają okupację z perspektywy zarówno władz, jak i lokalnej ludności: polskiej, żydowskiej, niemieckiej.
– Zależało mi na tym, by okupacyjną rzeczywistość ilustrowały na wystawie obiekty historyczne reprezentujące okupowanych i okupantów, żyjących zarazem obok siebie i w oddzieleniu. Udało nam się pozyskać eksponaty zarówno z polskich muzeów, jak i instytucji niemieckich i austriackich, ale też z archiwów oraz zbiorów prywatnych. To niepowtarzalna szansa, by zobaczyć je we wnętrzach Zamku, które są również znaczącym kontekstem mojej narracji – opowiada Aleksandra Paradowska, kuratorka wystawy. Integralną częścią ekspozycji jest wykonana specjalnie na wystawę instalacja artystyczna Izy Tarasewicz, stworzona w przestrzeni planowanego gabinetu Hitlera. Praca stanowi wieloznaczny komentarz do historii, zarówno tej dawnej, jak i piszącej się aktualnie.
Ważna refleksja nad historią
Wystawa „Iluzje wszechwładzy” to historyczna i artystyczna ekspozycja, która ma skłaniać do głębokiej refleksji nad skutkami okupacji, sposobami zawładnięcia codziennością i znaczeniem przemocy w historii wielu narodów. Jest to próba pokazania śladów i mechanizmów władzy, stosowania represji, zniewolenia i propagandy, które podczas II wojny światowej przyniosły milionom ludzi cierpienie i śmierć.
– Świat, w którym dzisiaj żyjemy, zdaje się zapominać o tragicznych doświadczeniach II wojny światowej. Na naszych oczach powracają ‒ autorytaryzmy, imperialne ambicje, podziały, nietolerancja, ekstremizmy, radykalizacje nastrojów nacjonalistycznych, przywołując mroczne skojarzenia. Okazuje się, że totalitaryzm może pojawić się w każdym narodzie i czasie, ale powinien budzić w nas niezgodę na powtarzanie bolesnych doświadczeń. Wystawą skłaniamy do refleksji nie tylko nad przeszłością, ale również zachęcamy do przemyśleń nad aktualną sytuacją konfliktów, propagandy i iluzji wszechwładzy, które niszczą życie ludzi w różnych częściach świata – mówi dyrektorka Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu, Anna Hryniewiecka.
PROGRAM TOWARZYSZĄCY
W ramach wydarzeń towarzyszących wystawie „Iluzje wszechwładzy” Centrum Kultury ZAMEK przygotowało program edukacyjny i spotkania, które pozwolą na głębsze zrozumienie nie tylko samej ekspozycji, ale także szerokiego kontekstu historycznego i architektonicznego.
Organizatorzy zapraszają na serię oprowadzań kuratorskich i zwiedzań dedykowanych seniorom i seniorkom, a także lekcje dla szkół skierowane do uczniów i uczennic ze starszych klas szkoły podstawowej oraz szkół ponadpodstawowych. Podczas lekcji z warsztatem młodzież zapozna się z samą ekspozycją, ale też będzie mogła lepiej zrozumieć lokalny kontekst omawianej historii – przestrzenie Zamku. Ważnym elementem tych spotkań będzie zaproszenie do podsumowującej dyskusji o oddziaływaniu architektury nazistowskiej oraz o roli propagandy i ideologii oraz ich wpływie na życie jednostki.
W programie towarzyszącym znalazły się spotkania, debaty i dyskusje o aktualnych strategiach i pomysłach kuratorskich osób zajmujących się tworzeniem wystaw na temat architektury oraz ekspozycji historycznych w Polsce, Niemczech i Austrii. Spotkanie „Kłopotliwe dziedzictwo” poświęcone będzie przykładom budynków, dokumentów i przedmiotów codziennego użytku z bolesną historię.
Program zaplanowany jest na 4 miesiące trwania wystawy.
Najbliższe terminy:
23.10, g. 18 | Oprowadzanie kuratorskie po wystawie
29.10, g. 11 | Zwiedzanie wystawy dla seniorów i seniorek
14.11, g. 18 | Spotkanie: „Kłopotliwe dziedzictwo” okupacji niemieckiej w Łodzi i Kaliszu
Uczestnicy: Makary Górzyński, Paweł Spodenkiewicz, prowadzenie: Aleksandra Paradowska
20.11, g. 18 | Oprowadzanie kuratorskie po wystawie
26.11, g. 11 | Zwiedzanie wystawy dla seniorów i seniorek
30.11, g. 11 | „Barwy kamienia w architekturze. Konserwacja od podstaw” – warsztat
prowadzenie: Małgorzata Szczepaniak, Maciej Szymaniak
Miejsce:
CK ZAMEK, Sala Wystaw, Pokój Orzechowy, Pokój Brzozowy, Pokój Marmurowy, Sala Kominkowa, Pokój Jesionowy
W przyszłym roku mija 80 lat od zakończenia II wojny światowej, wystawa Iluzje Wszechwładzy doskonale przypomina o wyciąganiu wniosków z historii, szczególnie tak tragicznych jak ta, o której mówi.
Zapraszamy do odwiedzin
kuratorka: Aleksandra Paradowska
aranżacja: Wojciech Luchowski
identyfikacja wizualna: Piotr Kacprzak
współpraca kuratorska: Annika Wienert
konsultacje historyczne: Christhardt Henschel, Katarzyna Woniak
redakcja tekstów na wystawie: Sylwia Kordylas-Niedziółka
produkcja: Bartosz Wiśniewski
autorka instalacji site specific w Sali Kominkowej: Iza Tarasewicz
audioprzewodnik, udźwiękowienie w Sali Wystaw, słuchowisko: FONORAMA
tłumaczenie opowiadania „Żółty węgiel” Zygmunta Krzyżanowskiego: Jerzy Czech
organizator: Centrum Kultury ZAMEK w Poznaniu
partnerzy: Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie, Fundacja im. Maxa Webera
Wystawę współfinansowano ze środków Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.
mat. organizatora, fot. Maciej Kaczyński CK Zamek