Wystawa dzieł Józefa Chełmońskiego wieńczy wieloletni projekt realizowany przez kuratorów i konserwatorów z muzeów narodowych w Warszawie, Poznaniu i Krakowie. Prace obejmowały wnikliwe studia nad dorobkiem malarza, poszukiwania zaginionych dzieł artysty oraz wszechstronne badania konserwatorskie. Ich efektem jest seria spektakularnych wystaw prezentowanych kolejno w każdej z zaangażowanych instytucji.
W Muzeum Narodowym w Poznaniu przez niemal cztery miesiące będzie można zobaczyć blisko 200 dzieł: 122 obrazy, 14 szkicowników i 58 prac na papierze, które pozwolą oglądającemu poznać, przypomnieć i odkryć na nowo jednego z najważniejszych polskich malarzy XIX wieku. Obiekty pochodzą ze zbiorów muzealnych z całej Polski, kolekcji prywatnych oraz muzeów ze Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii i Węgier.
Poznańska ekspozycja pomyślana została jako klasyczna prezentacja twórczości artysty w układzie chronologicznym i podziale przestrzeni odpowiadającym najważniejszym etapom życia: od malarskich studiów w Warszawie i Monachium (1869–1874), poprzez działalność w słynnej Pracowni w Hotelu Europejskim w Warszawie (1874–1875), pobyt w Paryżu (1876–1887/1888), aż po najdłuższy rozdział życia związany z mazowiecką Kuklówką. Taki podział pozwala zobaczyć najważniejsze w danym etapie malarskie idee, rozpoznać ciągłość podejmowanych wyzwań, a także uwypuklić cezury i znaczące przełomy w twórczości. Wystawa obejmuje dzieła monumentalne i szkice malarskie, tworzone na przestrzeni 45 lat, w tym najbardziej znane arcydzieła jak: Pogoda. Jastrząb, Orka, Jesień, Babie lato, Bociany czy zakupiony do zbiorów MNP roku 2023 obraz Wieczór letni – wspomnienie Ukrainy.
Tak obszerna prezentacja pozwoli prześledzić wszechstronność i oryginalność artystycznych propozycji malarza: od realizmu, przez romantyzm aż po akcenty symboliczne i mistyczne. Siła indywidualnego talentu oraz zmysłowa wyrazistość malarstwa Józefa Chełmońskiego niezmiennie fascynuje i zachwyca i znajduje w tej wystawie pełną reprezentację.
Osobną częścią wystawy jest prezentacja rysunków Józefa Chełmońskiego. Te bardzo ciekawe, rzadko eksponowane w muzeach obiekty dają nam wgląd w warsztat mistrza. Służyły one rozmaitym potrzebom – od zanotowania wrażenia, przez studia ruchu czy postaci i sprawdzanie rozmaitych koncepcji kompozycyjnych, po notatki krajobrazowe i – najrzadsze w rysunkowym dorobku artysty – studia portretowe. Z uwagi na wymogi konserwatorskie ekspozycja rysunków ma trzy, zmieniane co sześć tygodni, odsłony. Każda z prezentacji ułożona jest analogicznie, uwzględniając porządek tematycznych motywów.
Istotną różnicą w stosunku do warszawskiej ekspozycji jest poszerzenie wyboru dzieł. Wśród nich zobaczymy chociażby Kulig, znany również pod tytułem Karnawał w Polsce. Z pewnością stanie się szczególnie bliski sercom Wielkopolan, ponieważ przed II wojną światową należał do rodziny Raczyńskich z Rogalina. Obraz pojawił się na aukcji londyńskiego domu aukcyjnego Sotheby’s latem 2024 r., gdzie został zakupiony do prywatnej kolekcji. Będzie to jego pierwsza prezentacja od dziesiątków lat.
Wystawie towarzyszy monumentalne wydawnictwo obejmujące tom esejów autorstwa zespołu kuratorskiego oraz katalog wszystkich obrazów olejnych i związanych z nimi rysunkowych studiów. Dla zwiedzających poznańską wystawę przygotowano syntetyczny przewodnik po ekspozycji. Bogaty program wykładów, spotkań i oprowadzań usatysfakcjonuje miłośników sztuki w każdym wieku.
Informacje na temat wystawy i programu spotkań – www.mnp.art.pl
PROGRAM SPOTKAŃ TOWARZYSZĄCY WYSTAWIE „JÓZEF CHEŁMOŃSKI (1849–1914)”
OPROWADZANIA PO WYSTAWIE
Na wszystkie oprowadzania obowiązują bilety wstępu na wystawę (30/20 zł). W przypadku dużej ilości
zwiedzających bilet nie gwarantuje uczestnictwa w wydarzeniu.
WEEKEND OTWARCIA 7–9.03 (piątek–niedziela)
7.03 (piątek)
• godz. 12:00 – prowadzenie: Kinga Sibilska (MNP)
• godz. 15:00 – prowadzenie: Zuzanna Sokołowska (MNP)
• godz. 18:00 (oprowadzanie kuratorskie) – prowadzenie: dr Maria Gołąb (MNP)
8.03 (sobota)
• godz. 10:30 – prowadzenie: Kinga Sibilska (MNP)
• godz. 12:00 – prowadzenie: Kinga Sibilska (MNP)
• godz. 17:00 (oprowadzanie kuratorskie) – prowadzenie: dr Maria Gołąb (MNP)
9.03 (niedziela)
• godz. 10:30 – prowadzenie: Zuzanna Sokołowska (MNP)
• godz. 12:00 – prowadzenie: Zuzanna Sokołowska (MNP)
• godz. 17:00 (oprowadzanie kuratorskie) – prowadzenie: dr Arkadiusz Krawczyk (MNP)
OPROWADZANIA KURATORSKIE (niedziele, godz. 10:30)
27.04 (niedziela), godz. 10:30 – prowadzenie: dr Arkadiusz Krawczyk (MNP)
11.05 (niedziela), godz. 10:30 – prowadzenie: dr Maria Gołąb (MNP)
29.06 (niedziela), godz. 10:30 – FINISAŻ – prowadzenie: dr Maria Gołąb (MNP)
OPROWADZANIA EDUKACYJNE
14.03 (piątek), godz. 18:00
Chełmoński – historia człowieka, historia malarza
Prowadzenie: Tadeusz Matuszczak
16.03 (niedziela), godz. 10:30
28.03 (piątek), godz. 18:00
3.04 (czwartek), godz. 12:00, CZWARTKI DLA SENIORÓW
(Uwaga: obowiązuje limit miejsc, bilety do nabycia tylko w kasie Muzeum od 20 marca)
4.04 (piątek), godz. 18:00
6.04 (niedziela), godz. 10:30
9.05 (piątek), godz. 18:00
5.06 (czwartek), godz. 12:00, CZWARTKI DLA SENIORÓW
Na kolejne spotkania w tym bloku, bilety do nabycia tylko w kasie Muzeum od 22 maja
7.06 (sobota), godz. 10:30
13.06 (piątek), godz. 18:00
14.06 (sobota), godz. 10:30
20.06 (piątek), godz. 18:00
27.06 (piątek), godz. 18:00
28.06 (sobota), godz. 10:30
OPROWADZANIA TEMATYCZNE „Poranki z Chełmońskim” (niedziele, godz. 9:30):
cykl spotkań ze specjalistami (pracownicy Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, etnografowie, historycy sztuki), którzy podczas spaceru po wystawie przybliżą publiczności konteksty przyrodnicze i obyczajowe obecne w malarstwie Józefa Chełmońskiego.
Na oprowadzania tematyczne obowiązują bilety na konkretne wydarzenie. Bilety dostępne w kasie muzeum lub na platformie sprzedaży biletów online ToBilet.pl. W dniu wydarzenia nie będzie możliwości zakupu biletu w kasie muzeum
23.03 (niedziela), godz. 9:30
Dawny klimat z Chełmońskim
Prowadzenie: prof. UPP dr hab. Bogdan Chojnicki (Katedra Ekologii i Ochrony Środowiska, Pracownia
Bioklimatologii UPP)
13.04 (niedziela), godz. 9:30
Symbolika w twórczości Józefa Chełmońskiego
Prowadzenie: Zuzanna Sokołowska (Dział Edukacji MNP)
4.05 (niedziela), godz. 9:30
Fauna w twórczości Józefa Chełmońskiego
Prowadzenie: prof. dr hab. Piotr Tryjanowski (kierownik Katedry Zoologii UPP)
25.05 (niedziela), godz. 9:30
Flora w twórczości Józefa Chełmońskiego
Prowadzenie: prof. UPP dr hab. Wojciech Antkowiak (Katedra Botaniki UPP)
1.06 (niedziela), godz. 9:30
Warsztat Józefa Chełmońskiego – rysunki, szkice i ciekawostki
Prowadzenie: Kinga Sibilska (Dział Edukacji MNP)
8.06 (niedziela), godz. 9:30
Konie w twórczości Józefa Chełmońskiego
Prowadzenie: dr inż. Mariusz Maćkowski (Katedra Genetyki i Podstaw Hodowli Zwierząt, kierownik
Laboratorium Badań Markerów Genetycznych u Koni UPP)
22.06 (niedziela), godz. 9:30
Folklor i obyczajowość w twórczości Józefa Chełmońskiego
Prowadzenie: Katarzyna Helak (Muzeum Etnograficzne, oddział MNP)
2. WYKŁADY I SPOTKANIA
Odbywają się w starym gmachu Muzeum (wejście przez ekspozycję stałą nowego gmachu). Bilety w cenie 15 zł (samo wydarzenie) lub bilet na wystawę z wydarzeniem (30/20 zł) dostępne on-line lub w kasie
Muzeum. Ilość miejsc ograniczona.
15.03 (sobota), godz. 12:00
Ku arcydziełom. Wczesna twórczość Józefa Chełmońskiego
Przedmiotem wystąpienia będzie twórczość artysty z lat 1874–1875, gdy mieszkał i malował w Pracowni w Hotelu Europejskim w Warszawie. Pracownia, opisywana w literaturze jako „kuźnia realizmu”, była
miejscem krzyżowania się nowatorskich idei, a ferment wzniecony przez kilkanaście obrazów artysty
wystawionych wówczas w warszawskiej Zachęcie, w istotny sposób zmienił obowiązującą hierarchię artystycznych wartości. „Prawdziwym wodzem polskiej awangardy malarskiej był tylko jeden raz – w roku
1875” – pisał o tamtym czasie Chełmońskiego jeden z jego monografistów.
Wykład: dr Maria Gołąb (MNP, kuratorka poznańskiej edycji wystawy)
29.03 (sobota), godz. 11:00
Artysta w wielkim mieście: Paryż Józefa Chełmońskiego
Wykład przybliży geograficzno-społeczny kontekst pracy malarza we Francji w latach 1875–1887. Gdzie
mieszkał i pracował Chełmoński? Kiedy i czemu się przeprowadzał? Gdzie bywał, kogo znał? Kwerenda
przeprowadzona w polskich i zagranicznych archiwach pozwoliła na ustalenie szeregu faktów nieznanych dotąd badaczom twórczości Chełmońskiego i zweryfikowanie dotychczasowych ustaleń. Dzięki
temu możemy lepiej zrozumieć wybory malarza związane z własną twórczością, ambicjami i autopromocją w międzynarodowym środowisku artystów Paryża ostatniej ćwierci XIX w.
Wykład: Wojciech Głowacki (MNW, kurator warszawskiej edycji wystawy)
5.04 (sobota), godz. 11:00
Nowy początek? Kuklówka i późna twórczość Józefa Chełmońskiego
Wykład poświęcony będzie okresowi, kiedy Chełmoński wrócił z Francji do Polski. Wówczas kupił
majątek w Kuklówce na Mazowszu, w którym pracował przez ponad 25 lat, aż do swojej śmierci. To w
tym czasie powstały odmienne od dotychczasowych obrazów dzieła. Podczas spotkania podjęta zostanie próba odpowiedzi na kluczowe pytania: dlaczego artysta porzucił dotychczasową tematykę swoich
prac? Co go inspirowało? Jakie obrazy zostały namalowane w Kuklówce? Jak na tle całej twórczości
malarza oceniać dzieła wówczas powstałe?
Wykład: dr Arkadiusz Krawczyk (MNP, współpraca kuratorska przy poznańskiej edycji wystawy)
31.05 (sobota), godz. 11:00
Chamstwo czy sielanka – stereotypowy obraz wsi i jej mieszkańców?
Kontrowersyjne połączenie Chełmońskiego opiewającego piękno „polskiej” wsi z Reymontem opisującym dramatyczne losy Jagny, rozgrywające się na tle malowniczych Lipiec, dokonało się w ostatniej
ekranizacji „Chłopów”. Ta specyficzna fuzja zdaje się ugruntowywać pewien określony wizerunek polskiego folkloru, który warto poddać dyskusji. Poza tym, każdej z tych trzech dziedzin: sztuce, literaturze,
filmowi – towarzyszy proces kreacji, który może mieć inne uzasadnienie – chęć dążenia do prawdy, a
może zupełnie odwrotnie – idealizacji. Czym jest zjawisko chłopomanii? Jak wyobrażano sobie polską
wieś i co motywowało artystów, pisarzy do podejmowania folklorystycznych motywów. Jak to wszystko
przekłada się na język współczesnego, ruchomego obrazu i jak wpływa na nasze widzenie tamtej rzeczywistości?
Prowadzenie panelu: Michał Błaszczyński (kierownik MSU, oddział MNP)
Uczestnicy: dr Aleksandra Krypczyk-de Barra (MNK, kuratorka krakowskiej edycji wystawy),
prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (Zakład Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski, UAM), dr Agnieszka
Powierska-Domalewska (Państwowa Akademia Nauk Stosowanych we Włocławku)
15.06 (niedziela), godz. 11:00
Chłopi, chłopki, Chełmoński – o sztuce z dziennikarką i etnografką
Pasterka igrająca z nićmi babiego lata, śniadanie na trawie przy spektaklu żywej natury, parobek przy
pracy w nimbie wschodzącego słońca – to tylko kilka migawek z ikonicznych dzieł Chełmońskiego,
dokumentujących życie chłopów. Jak bardzo te obrazy odbiegają od wstrząsających historii opisywanych
przez Joannę Kuciel-Frydryszak w bestsellerowych „Chłopkach”. Różni je właściwie sto lat, ale czy w
XIX wieku realia były inne? Spotkanie z autorką wspomnianej książki oraz etnografką, przybliży obyczajowość polskiej wsi i pozwoli zweryfikować wizję artysty.
Prowadzenie panelu: Aleksandra Sobocińska
Uczestniczki: Joanna Kuciel-Frydryszak, dr hab. Joanna Minksztym (Muzeum Etnograficzne, oddział MNP)
21.06 (sobota), godz. 11:00
„Projekt Chełmoński” – warsztat artysty i konserwacja jego dzieł
Wykład: Agnieszka Kunicka-Goldfinger (Główny Konserwator MNP)
3. WARSZTATY
Na warsztaty obowiązują zapisy (ilość miejsc ograniczona):
30.03 (niedziela), godz. 11:00 MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ KSIAŻKI DLA DZIECI
Zajęcia dla dzieci w wieku 6–10 lat
Lekcja przyrody z Chełmońskim, czyli jak obrazy i książki odkrywają przed nami świat natury
Czy można przenieść się na łąkę pełną kwiatów albo usłyszeć szum wiatru na leśnej polanie, patrząc na
obraz? Oczywiście! Razem z Chełmońskim wyruszymy w podróż do niezwykłego świata przyrody, gdzie
malarstwo i literatura pomogą nam odkryć tajemnice roślin i zwierząt.
Pełne barw opowieści staną się inspiracją do twórczych zabaw i działań plastycznych. Będziemy uważnie przyglądać się dziełom sztuki, słuchać opowieści, a potem sami zamienimy się w małych artystów
i przyrodników. Dołączcie do nas i zanurzcie się w magiczny świat sztuki, książek i kreatywnej zabawy,
która rozbudzi wyobraźnię i pozwoli spojrzeć na naturę oczami wielkiego malarza!
Prowadzenie: Katarzyna Drozdowska-Sawińska (Dział Edukacji MNP), Barbara Górecka (Galeria Plakatu i
Projektowania Graficznego MNP)
Koszt: 20 zł (opiekun towarzyszy dziecku bezpłatnie)
Zapisy: tel. +48 61 85 68 136 / mail: k.drozdowska-sawinska@mnp.art.pl (w temacie wiadomości proszę
wpisać „Dzień Książki”)
2.04 (środa) 10:30
Z MALUCHEM W MUZEUM
Cykl zajęć dla dzieci w wieku 2–5 lat
Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci: Lekcja przyrody z Chełmońskim, czyli jak obrazy i książki
odkrywają przed nami świat natury
Czy można przenieść się na łąkę pełną kwiatów albo usłyszeć szum wiatru na leśnej polanie, patrząc na
obraz? Oczywiście! Razem z Chełmońskim wyruszymy w podróż do niezwykłego świata przyrody, gdzie
malarstwo i literatura pomogą nam odkryć tajemnice roślin i zwierząt.
Pełne barw opowieści staną się inspiracją do twórczych zabaw i działań plastycznych. Będziemy uważnie przyglądać się dziełom sztuki, słuchać opowieści, a potem sami zamienimy się w małych artystów
i przyrodników. Dołączcie do nas i zanurzcie się w magiczny świat sztuki, książek i kreatywnej zabawy,
która rozbudzi wyobraźnię i pozwoli spojrzeć na naturę oczami wielkiego malarza!
Prowadzenie: Katarzyna Drozdowska-Sawińska (Dział Edukacji MNP), Barbara Górecka (Galeria Plakatu i
Projektowania Graficznego MNP)
Koszt: 20 zł (opiekun towarzyszy dziecku bezpłatnie)
Zapisy: https://forms.office.com/e/V06Ef7aSpB
3.04 (czwartek), godz. 15:30
MATURALNIE O SZTUCE
Cykl zajęć dla młodzieży
Czy istnieje jeszcze sztuka realistyczna?
Kiedy zaczyna się realizm, a kończy idealizacja? Omawiając wybrane dzieła (m.in. Józefa Chełmońskiego) prześledzimy tendencje realistyczne obecne w sztuce różnych epok.
Prowadzenie: Agata Migdalska (Dział Edukacji MNP)
Koszt: 10 zł
Zapisy od 31.03: a.migdalska@mnp.art.pl
12.04 (sobota), godz. 11:00
MUZEALNA AKADEMIA DZIECIĘCA
Cykl zajęć dla dzieci w wieku 6–12 lat
Bez korzeni nie ma skrzydeł: Nasi wielcy przodkowie artyści malarze
Wielcy ludzie często w dzieciństwie byli bardzo niepozorni. Nic nie wskazywało na to, że przejdą do
swoich narodowych historii i będą przykładem dla innych. Odszukajmy ich autoportrety i poznajmy
bliżej.
Prowadzenie: Paulina Broniewska (Dział Edukacji MNP)
Koszt: 20 zł (opiekun towarzyszy dziecku bezpłatnie)
Zapisy od 7.04: 61 85 68 137
22.05 (czwartek), godz. 16:00 – I termin
23.05 (piątek), godz. 17:00 – II termin
Hortiterapia – dobrostan z Chełmońskim
Warsztaty dla dorosłych
Od wieków wiadomo, że rośliny mogą wpływać na dobrostan człowieka. Potwierdza to również Chełmoński w swoich obrazach. Zanurzmy się zatem w świat wybranych roślin obecnych na obrazach
Mistrza. Poczujemy je na warsztatach wszystkimi zmysłami, poprawimy swój dobrostan, spróbujemy
zdrowotnych naparów roślinnych i przygotujemy własny amulet dobrego samopoczucia.
Prowadzenie: prof. UPP dr hab. Agnieszka Krzymińska-Bródka (Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu)
Czas trwania warsztatu: 90 minut
Koszt: bilet wstępu na wystawę (30/20 zł)
Zapisy od 12.05: 61 85 68 157
1.06 (niedziela), godz. 11:00
Dzień Dziecka z Chełmońskim – Detektyw Drop na tropie
Warsztaty dla rodzin z dziećmi w wieku 6–10 lat
Przyroda nie lubi nudy, cały czas coś się dzieje. Do kogo należą tajemnicze tropy? Kto zgubił pióro?
Czyje to wąsy?! Detektyw Drop ma skrzydła pełne roboty. Pomóżmy mu rozwiązać tajemnice przyrody.
Prowadzenie: Sabina Mayer, Agata Migdalska (Dział Edukacji MNP)
Koszt: 20 zł (opiekun towarzyszy dziecku bezpłatnie)
Zapisy od 26.05: 61 85 68 136
4. OPROWADZANIA I LEKCJE MUZEALNE
Dorośli, seniorzy, młodzież: oprowadzanie po wystawie (ok. 60 minut)
Przedszkola: Cztery pory roku (45–75 minut)
Klasy I–III (szkoła podstawowa): Ptaki, ssaki i robaki (45–75 minut)
Klasy IV–VIII (szkoła podstawowa): Przyrodnicze tropy Chełmońskiego (45–75 minut)
Szkoły ponadpodstawowe: Chełmoński – realista czy romantyk? (45–75 minut)
Uwaga! Lekcja dla grup, które mają ugruntowaną podstawową wiedzę na temat romantyzmu i realizmu.
Zajęcia wymagają znajomości kontekstów.
Koszt:
– lekcja bez warsztatu (45–60 minut): 110 zł (od grupy)
– lekcja z warsztatem (aktywności / warsztat plastyczny – ok. 75 minut): 130 zł (od grupy)
– oprowadzanie: 150 zł (od grupy)
+ bilety wstępu (dla każdego uczestnika): 10 zł (w przypadku grup od 10 osób) lub 30/20 zł
Dwóm opiekunom grupy przysługuje wstęp bezpłatny – kolejne osoby muszą wykupić bilet wstępu na wystawę.
Zapisy:
tel. +48 61 85 68 136 (od poniedziałku do piątku w godz. 8:00–15:00)
Muzeum zastrzega sobie możliwość nieprzyjęcia zamówienia w przypadku braku wolnych terminów.
W przypadku chęci samodzielnego oprowadzenia grupy należy skonsultować sytuację z Działem Edukacji
(+48 61 85 68 136)! Obowiązuje limit osób na wystawie. Grupy oprowadzane przez pracowników muzeum
mają pierwszeństwo.
KĄCIK EDUKACYJNY
Na pierwszym piętrze wystawy, w wydzielonej, niewielkiej przestrzeni, można usiąść na chwilę wytchnienia, odpocząć, poczytać dostępne tam publikacje. W czasie, gdy nie odbywają się żadne warsztaty,
można skorzystać z sali edukacyjnej, mieszczącej się obok ławek, pobawić się z dzieckiem dostępnymi
zabawkami czy twórczo popracować.
AUDIOPRZEWODNIK dla widzów indywidualnych
Przygotowaliśmy ścieżkę do samodzielnego zwiedzania wystawy dostępną w darmowych audioprzewodnikach lub w aplikacji do ściągnięcia na własny telefon (wówczas wymagane są słuchawki, dostępne
również do kupienia w muzealnym sklepie)
Mat. i fot. MNP